Sách “Câu chuyện nghệ thuật” khám phá sự phát triển của nghệ thuật châu Âu tái xuất

Giáo sư Ernst Gombrich, O.M. C.B.E., F.B.A. (1909 – 2001) tác giả cuốn Câu chuyện nghệ thuật, sinh ra ở Vienna vào năm 1909. Ông trở thành thành viên của Viện Warburg ở London vào năm 1936, và giữ chức vụ Giám đốc từ năm 1959 đến năm 1976. Ông cũng là giáo sư chuyên về Lịch sử Truyền thống Cổ điển ở Đại học London, và được phong tước Hiệp sĩ năm 1972; nhận Huân chương Công trạng năm 1988, cùng rất nhiều những giải thưởng và danh hiệu khác: The Goethe Prize (1994), The Gold Medal of the City of Vienna (1994).

Trong Câu chuyện nghệ thuật, Gombrich kể lại câu chuyện về lịch sử nghệ thuật châu Âu từ thời cổ đại đến hiện đại, dựa trên những khảo sát và đánh giá của ông về nhiều lĩnh vực: hội họa, điêu khắc, kiến trúc… song hành với những chuyển biến và giao thoa của các nền văn hóa, chính trị, và tôn giáo. Thay vì chỉ đơn thuần liệt kê các yếu tố lịch sử, nghệ thuật, E.Gombrich tập trung lột tả những thay đổi liên tục trong mục đích nghệ thuật để biến chúng thành dòng chảy chủ đạo cho câu chuyện trong cuốn sách, cũng như chỉ ra sự tương đồng hay đối lập giữa các tác phẩm của mỗi thời đại, từ đó mang đến một cái nhìn bao quát về nghệ thuật châu Âu qua từng thời kỳ.

28 chương sách đưa người đọc vào một cuộc hành trình khám phá sự phát triển của nghệ thuật châu Âu lần lượt qua 5 giai đoạn: Cổ đại và Trung cổ, Phục hưng và Kiểu cách, Chủ nghĩa Baroque và Tân cổ điển, Thế kỷ 19 và thời đại hiện đại. Ở cuối mỗi chương, một hình ảnh minh họa đặc trưng cho giai đoạn sẽ được chọn để nói lên số phận chung và thế giới của người nghệ sĩ trong thời kỳ đó. Những bức tranh này tạo nên một chuỗi ngắn hình ảnh độc lập minh họa cho sự thay đổi trong vị trí xã hội của nghệ sĩ lẫn công chúng, mang đến một bức tranh kiên cố về bối cảnh thế giới vào thời điểm nghệ thuật của quá khứ trỗi dậy.

Với khoảng 60% dung lượng dành cho ảnh màu minh họạ, ấn bản thứ 16 có sự tương quan thị giác giữa nội dung và hình ảnh, đồng thời được bổ sung các trang gấp mô phỏng nhiều bức họa cùng tác phẩm khổ lớn, phần chú thích cuối sách cũng được cập nhật đầy đủ hơn so với các phiên bản trước đây… Đặc biệt, 600 trang sách về lịch sử nghệ thuật được kể một cách dễ hiểu, không sử dụng bất ký biệt ngữ hay các ẩn dụ lý thuyết phức tạp, bởi ban đầu Gombrich viết cuốn sách với mong muốn dành cho các độc giả trẻ vừa bước chân vào thế giới nghệ thuật. Cuốn sách sẽ giúp những người ngoại đạo thấy được đường hướng phát triển của câu chuyện mà không bối rối với vô vàn tiểu tiết, đưa độc giả đến một trật tự dễ hiểu với phong phú tên gọi, những thời kỳ và phong cách vốn ngập tràn trong các tác phẩm đầy tham vọng, nhằm trang bị cho quá trình tiếp cận các tác phẩm chuyên ngành sau đó dễ dàng hơn.

Lựa chọn khảo sát nghệ thuật từ góc nhìn lịch sử, E.Gombrich mong muốn giúp độc giả hiểu được ý đồ nghệ thuật mà các bậc thầy muốn nhắm tới. Mỗi thế hệ nghệ sĩ, ở mức độ nào đó, đều thực hiện “cuộc cách mạng” chống lại các tiêu chuẩn mà những bậc tiền bối đã đặt ra; mỗi tác phẩm nghệ thuật đều cuốn hút người đương thời không chỉ bằng những điều nó đã đạt được, mà cả bằng những điều nó chưa chạm tới. Ham muốn trở nên khác biệt có thể không phải là ham muốn tột bậc nhất ở một nghệ sĩ, nhưng không có nghĩa là không có. Và thái độ trân trọng sự khác biệt trong ý đồ của các nghệ sĩ sẽ giúp chúng ta tiếp cận nghệ thuật của quá khứ một cách dễ dàng nhất.

Với cái nhìn chân thực từ góc độ phê bình nghệ thuật cùng cách viết mạch lạc, dễ hiểu và nền tảng kiến thức đa dạng, tác giả đã tạo nên một cuốn sách phù hợp cho mọi độc giả yêu thích tìm hiểu về nghệ thuật ở nhiều lứa tuổi khác nhau. Từ khi xuất bản, Câu chuyện nghệ thuật vẫn tiếp tục duy trì thành công của nó ở vị trí là một tác phẩm kinh điển trong danh sách các đầu sách nghệ thuật tuyển chọn.

Neil MacGregor, Giám đốc Phòng tranh Quốc gia, London nhận xét: “Giống như mọi sử gia nghệ thuật khác cùng thời với mình, cách mà tôi tư duy về hình ảnh, ở một chừng mực nhất định, được định hình bởi Ernst Gombrich. Tôi 15 tuổi khi bắt đầu đọc cuốn Câu chuyện nghệ thuật và cũng giống như hàng triệu độc giả khác, tôi nhận thấy mình như được trao cho tấm bản đồ của một vùng đất vĩ đại, cùng với đó là sự tự tin để dấn thân vào hành trình khám phá này mà không hề sợ hãi rằng mình sẽ bị choáng ngợp".

Năm 1998 bản tiếng Việt của cuốn sách đã được NXB Văn nghệ ấn hành và ra mắt tại VN.